Virüs ve Koronavirüs

Virüs nedir?

Virüs, birçoğumuzun ilköğretim biyoloji derslerinden hatırlayacağı üzere; herhangi bir canlı hücreye tutunmak yoluyla beslenme ve hayatta kalma ihtiyaçlarını karşılayarken konak hücreye zarar veren -hatta parçalanmasına yol açan- protein kaplı nükleik asitlerden oluşan bir çeşit mikroorganizmadır. Üreme hızı ortam şartlarına ve üzerinde konakladığı hücreye bağlı olarak değişkenlik gösterebildiği gibi, üzerinde barındığı canlının bağışıklık sistemine göre de değişkenlik gösterebilmektedir. Kendilerini kopyalama yoluyla çoğalırlar. Bu organizmaların boyutu nanometreler ile ölçülmekte ve yalnızca mikroskoplar yardımıyla incelenebilmektedir. Bu organizmaların nasıl ortaya çıktığıyla alakalı tarihsel evrim süreci hakkında net bir bilgiye ulaşılamamıştır; fakat türeyişiyle alakalı birkaç varsayım bulunmaktadır. Herhangi bir hücreye bağlı olmadığı taktirde canlılık reaksiyonları göstermediği için "canlı" olarak nitelendirilmemektedir. Türüne göre temas veya hava yolu ile canlıdan canlıya aktarılabilmektedir. 

Tarihte "virüs" kavramı ilk defa 19. yüzyılda ortaya çıkmış ve bu dönemde virüsler üzerine ciddi çalışmalar yapılmıştır. Virüslerin canlılar üzerindeki olumsuz etkileri anlaşılmaya ve azaltılmaya çalışılmıştır. İlk kez 1982 yılında Dmitry Ivanovski adında bir mikrobiyolog tarafından tütün bitkisi üzerinde, bitkiye zarar veren organizmalardan bahsedilmiştir. Martinus Willem Beijerinck adında Hollandalı bir bilim adamı ise bu organizmalar üzerindeki çalışmaları geliştirmiş ve tarihte ilk defa "mozaik virüsü" adı verilen virüs türünü keşfetmiştir. Bu dönem tıbbına ve dönemde yapılan çalışmalara dair yazılması gereken birçok bilgi mevcuttur; fakat daha günümüze dönerek artık yaşam senaryolarımızın başrol oyuncusu "Coronavirus"ten bahsetmek istediğim için kısa kesmekte fayda görüyorum.

Artık virüs kavramı hakkında temel seviyede bilgi sahibi olduğumuza göre Sars ailesinin ferdi olan ve son dönemde insan sağlığını ciddi derecede tehdit ederek dünya devi ülkelerin ekonomilerini çökerten, milyarlarca insanın yaşantısına etki eden, milyonlarca vakaya ve yüz binlerce ölüme sebebiyet veren, gözle görülemeyen ama etkileri derinden hissedilen, gündemin bir numaralı konusundan bahsedebiliriz: Coronavirus. 

2019 Aralık ayında ilk defa Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıktığında haberlere konu olmuştu ve yeni bir salgın kapıdaydı. Tabi o dönem gündemi takip edenler bu salgının da geçmiş yıllarda yaşanan ve gündem konusu olması için medya kollarının yoğun çabalar sarf ettiği; fakat etkisi çok düşük salgınlardan biri olduğunu tahmin ediyordu. Buna benzer bir salgın en son 1918-19 yıllarında yaşandığı için, şuan hayatta olan sıradan insanlar, alışık olmadığı bir sürece gireceğinin de farkında değildi. Uygulanan yetersiz devlet politikalarına, dünya üzerinde tıp personellerinin ve bilim kurullarının tepkilerine bakılırsa sadece sıradan insanların değil üst kademe devlet personelleri ve bilim adamları da bu durumun farkında değildi. 

Neyse...

İşin siyasi ve subjektif kısmını bırakıp tekrar objektif bilgiler ve sayılar vermeye başlayalım. 

Koronavirüs Nedir? 

Aslında yıllardır içinde bulunduğumuz ekosistemde barınan ve çoğunlukla hayvanlarda ölümcül solunum yolu hastalıklarına sebep olan bir virüs tipidir. İlk keşfi 1960lı yıllara dayanmaktadır. Birçok türü vardır ve ilk defa 2003 yılında insan üzerindeki etkisinden de kaynaklı koronavirüs ailesinin bir ferdi olan Sars virüsü adıyla dünyada popülerleşmeye başlamıştır. Daha sonra "Mers" olmuş ve günümüzde de "Covid-19" adı ile yeni bir türü dünya gündemine bomba gibi düşmüştür. En popülerlerini bir önceki cümlede yazdık; fakat insan üzerinde etkili olan koronavirüs sayısı 7'dir. Yaşanılan kaos düşünüldüğünde çok basit gibi gözüküyor olabilir; ama nezle olmamıza yol açan virüslerin de bu virüsler olduğu düşünülmektedir. Yine insan üzerinde bademciklerin şişmesi, ateş yükselmesi ve zatürre gibi hastalıklara yol açmaktadır.

Pandemi Nedir? 

Dünya üzerinde büyük bir alana veya dünya geneline etki eden salgınlardır. Herhangi bir bölgede grip vakaları arttığında salgın olarak adlandırılıyor. Bu salgının çapı genişleyerek ülkeye, hatta kıtaya yayılırsa pandemi olarak adlandırılıyor. Bu iç ürpertici ve hayatımız boyunca bir daha duymak istemeyeceğimiz kelimenin anlamını içinde bulunduğumuz dönemi kavramak adına anlamak gerekiyor. 

Herşeyi anladım, tamam... Peki, nedir bu "Covid-19" ?

Covid-19 olarak bahsedilen şey de virüsün adı aslında. Yani koronavirüs familyasının 2019 yılında çıkan sürümü gibi düşünerek adlandırılmış muhtemelen. Sanırım ancak bir yazılım dehası olsaydım ve bir virüse isim takmak isteseydim, bu ismi tercih ederdim....

Bu virüs de diğer aile fertleri ile aynı özelliklere sahip; fakat daha etkili. Nasıl yani? Şiddetli akut solunum yolu sendromuna yol açıyor ve akciğerlere ciddi zararlar veriyor, hem de çok daha bulaşıcı. Yukarıda virüsün hücre üzerinde yaşama prensibini düşündüğümüzde akciğer hücrelerine ulaşan Covid-19, 4-14 gün kuluçka döneminin ardından bağışıklığı düşük bir insanda bu hücreleri enfekte ederek ve hücrelerden beslenerek yaşamını sürdürmektedir. Üremesine uygun bir ortama ulaştığında ise yüksek hızda üreyerek hücre üzerinde yer kalmadığında diğer hücrelere zıplıyor. Bir organ üzerindeki etki arttığında ise üreyerek diğer organlara sıçrama eğilimi gösterebiliyor.

Covid-19 Belirtileri Nelerdir?

Bu virüsün vücudunuzda bulunup bulunmadığından emin olmak için en güvenilir ve kesin yol PCR testi yaptırmaktır. Belirtileri standart grip belirtilerine benzemekle birlikte; yüksek ateş, şiddetli öksürük, nefes darlığı, tat-koku algısının yok olmasıdır. İşin en kafa karıştırıcı tarafı ise bu belirtileri gösteriyorsanız Covid-19 olmayabilirsiniz; fakat göstermiyorsanız Covid-19 olabilirsiniz. Bu sebeple kendinizi garanti altına almak için en güvenilir yol ve tavsiyem PCR testi yaptırmanızdır.  

Ek olarak koronavirüs ailesi ile alakalı Dünya Sağlık Örgütü(WHO)'nün sunduğu sayısal verilerden bahsetmek istiyorum.

Sars virüsü; 8096 vaka, %9,7 ölüm oranı,

Mers virüsü; 2494 vaka, %37 ölüm oranı,

Covid-19 virüsü; 138 milyon vaka, %2.15 ölüm oranı,

İnfluenza virüsü (grip); %0.1 ölüm oranı.

Pandemi sürecinin insan üzerindeki, dünya ekonomileri üzerindeki ve sosyal yaşantı üzerindeki etkilerinden de bahsetmek istiyorum; fakat bu yazımı burada sonlandırıyorum. İlerleyen süreçte yine basit bir anlatımla bu başlıklar üzerinden yazılarıma devam edeceğim. Bahsettiğim bilgilerin büyük bir çoğunluğunu internet kullanan insanlar olarak biliyoruz; fakat umarım bu süreç bitip üzerinden yıllar geçtikten sonra da bu dönemi merak eden insanlara, bu dönem hakkında fikir sahibi olmaları için bazı tüyolar bırakabilirim. Buraya kadar geldiyseniz sabırla okuduğunuz için teşekkür etmek istiyorum. Sağlıkla kalın.